Kajze mi sie podzioł
mój synocek miły?
Pewnie go w powstaniu
złe wrogi zabiły.
Wy niedobrzy ludzie,
dlo Boga swiętego
cemuście zabili
synocka mojego?
Zodnej jo podpory
juz nie byda miala,
choćbych moje stare
ocy wypłakała.
Choćby z mych łez gorkich
drugo Odra była,
jesce by synocka
mi nie ozywiła.
Lezy on tam w grobie,
a jo nie wiem kandy
choc sie opytuja
między ludźmi wsandy
(…)
fragment opolskiej pieśni powstańczej
Zachęcamy do zapoznania się z wykazem zabrzańskich pomników, tablic oraz miejsc pamięci związanych z powstaniami śląskimi:
- Kwatera Wojenna Poległych Powstańców Śląskich
Powstała w 1947 r. z inicjatywy Zarządu Powiatowego Byłych Powstańców Śląskich. Napis na tablicy głosi: „Cześć i chwała bohaterskim synom miasta Zabrza poległym za wolność i połączenie Śląska z Polską w Powstaniach Śląskich 1919, 1920, 1921”. Upamiętniono w ten sposób 43 osoby.
Lokalizacja obiektu: ul. Wolności 191, cmentarz parafii św. Andrzeja.
- Tablica pamiątkowa w hołdzie poległym synom miasta Zabrza w trzech Powstaniach Śląskich
Tablica został odsłonięta w 26. rocznicę II Powstania Śląskiego w 1947 roku. „ Za wolność Górnego Śląska polegli synowie miasta Zabrza w trzech Powstaniach Śląskich”. Tablica jest spisem 39 nazwisk poległych bohaterów.
Lokalizacja obiektu:
ul. Powstańców Śląskich 5-7 w Zabrzu, Urząd Miejski w Zabrzu II piętro.
- Tablica pamiątkowa w hołdzie Józefowi Nawratowi, adiutantowi batalionu szturmowego
Tablica została odsłonięta 1946 roku, a ufundowana przez grupę byłych weteranów Powstań Śląskich. W czasie walk w III Powstaniu Śląskim z dnia 2 na 3 maja 1921 roku przy zdobywaniu gmachu, w którym mieściła się kompania bojówkarzy niemieckich, poległ adiutant batalionu szturmowego Józef Nawrat.
Lokalizacja obiektu: ul. Wolności 215
- Tablica upamiętniająca działalność Powiatowego Komisariatu Plebiscytowego oraz Polskiej Rady Ludowej
„W tym gmachu mieściła się w latach 1918-1920 Polska Rada Ludowa, a w czasie 1920/21 Powiatowy Komisariat Plebiscytowy. Prezesem Rady Ludowej był dr Bronisław Hager. W czasie Powstań Śląskich mieściła się tu Powiatowa Komenda Wojsk Powstańczych pod dow. Płk Szędzielorza Fryderyka”.
Lokalizacja obiektu: ul. Powstańców Śląskich 2/róg Wolności.
- Tablica upamiętniająca walki z policją niemiecką w 1921 roku
„W dniu 3-go maja 1921 r. toczyły się tu walki przeciw policji niemieckiej, w wyniku których I kompania szturmowa wojsk powst. pod dow. Por. Wierciocha Jana rozbroiła całą załogę policji niemieckiej”.
Lokalizacja obiektu: ul. Piastowska 11.
- Płyta powstańców śląskich na zbiorowej mogile
Mogiła znajduje się w Mikulczycach przy ul. Gogolińskiej (park im. G. Zapolskiej). Tablica na grobie głosi: „Za wolność i polskość Górnego Śląska polegli Synowie Gminy Mikulczyce w III Powstaniu Śląskim w roku 1921. Cześć ich pamięci”. Na tablicy wyryto nazwiska 34 osób, które zostały tam pochowane. Tablica powstała w 1925 r.
Lokalizacja obiektu: ul. Gogolińska (park im. G. Zapolskiej), Mikulczyce.
- Grób zbiorowy 6 powstańców ze płytą stalową
Mogiła znajduje się na terenie cmentarza parafialnego przy ul. St. Wyszyńskiego. Treść tablicy, odsłoniętej w 1946 r. przez koło byłego Związku Weteranów Powstań Śląskich w Rokitnicy, informuje, że „Za wolność i demokrację polegli Powstańcy Śląscy w 1919-1921. Cześć ich pamięci”.
Lokalizacja obiektu: ul. St. Wyszyńskiego (cmentarz komunalny).
- Groby 5 powstańców śląskich
Lokalizacja obiektu: ul. Paderewskiego, Kończyce, cmentarz parafii pw. Bożego Ciała w Zabrzu.
- Obelisk z płytą pamiątkową upamiętniający powstańców śląskich
Napis na obelisku głosi: „Cześć poległym w Powstaniach Śląskich oraz pomordowanym w hitlerowskich obozach koncentracyjnych”. Obelisk został wzniesiony dla uczczenia pamięci poległych w Powstaniach Śląskich 1919 – 1921 w obronie Śląska w 1939 r. oraz zamordowanych bezpośrednio po wyzwoleniu w 1945 r.”.
Lokalizacja obiektu: ul. Paderewskiego, Kończyce.
- Obelisk Powstańców Śląskich
Ma formę granitowego głazu z Krzyżem Powstańców Śląskich.
Lokalizacja obiektu: ul. Końcowa (Śliwy)/róg ul. Wolności.
Napis na tablicy nagrobnej głosi:
„Polegli za tę co nie zginęła. Chwała Powstańcom Śląskim”. W mogile pochowano 6 powstańców.
Lokalizacja obiektu: ul. Bytomska 37, cmentarz parafii św. Jana Chrzciciela.
- Płyta upamiętniająca osoby, które zginęły w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne
„1919-1921 1939-1945 w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne Ziemi Śląskiej zginęli…”. Tablica upamiętniająca 10 osób odsłonięta została w 1946 r. przez weteranów Powstań Śląskich.
Lokalizacja obiektu: Zlokalizowana jest na rogu ul. Szymały i Sejmowej.
- Tablica upamiętniająca zdobycie szturmem budynku przy ul. Wolności 385
2 maja 1921 roku Kompania Zaborska wojsk Powstańczych pod dowództwem porucznika W. Czecha zdobyła szturmem budynek, zajęty przez policję niemiecką.
Lokalizacja obiektu: Tablica umiejscowiona jest na budynku znajdującym się naprzeciw Elektrociepłowni Zabrze, przy ul. Wolności 385.
- Tablica pamiątkowa w hołdzie Pawłowi Dubielowi
„Paweł Dubiel 6.XII.1902 – 11.XI. 1980. Syn ziemi śląskiej, uczestnik powstań śląskich, więzień obozów koncentracyjnych, członek najwyższych władz SD, poseł na sejm PRL, prezydent miasta Zabrze 1945 – 1950. I Prezydentowi Miasta w 40-lecie wyzwolenia MGN, MKSD i Prezydent Miasta Zabrze 1985-03-19”. Została ona odsłonięta 19 marca 1985 roku, a ufundowana przez Prezydenta Miasta Zabrze.
Lokalizacja obiektu: Tablicę o tej treści można znaleźć na budynku przy ul. Powstańców Śląskich 5-7 w Zabrzu, I piętro Urzędu Miejskiego w Zabrzu.
źródło Urząd Miejski w Zabrzu